Quả ô môi – món ăn vặt dân dã gắn liền với ký ức tuổi thơ nhiều người nay trở thành đặc sản được săn lùng. Không chỉ có hình dáng lạ mắt, vị ngọt dẻo cuốn hút, ô môi còn là thảo dược quý, có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe.
Nếu bạn từng lớn lên ở miền Tây hay các vùng quê Việt Nam, chắc hẳn không thể quên hình ảnh những chùm quả dài ngoằng, đen nhẻm treo lủng lẳng trên cây – đó chính là quả ô môi. Thứ quả tưởng chừng “quái dị” với lớp vỏ cứng đanh, màu sắc xù xì ấy lại là một phần không thể thiếu trong ký ức tuổi thơ của nhiều thế hệ. Từ món ăn vặt dân dã, quả ô môi nay lại được săn lùng như đặc sản quý và cả vị thuốc được giới Đông y đánh giá cao.
Quả ô môi – ký ức ngọt ngào của tuổi thơ
Cây ô môi có tên khoa học là Cassia grandis, thuộc họ Đậu (Fabaceae). Loài cây này mọc nhiều ở miền Tây Nam Bộ. Ô môi có thể cao tới 15–20m, tán lá rộng và hoa nở rực rỡ vào tháng 3 – 4 với sắc hồng tím tuyệt đẹp. Nhưng điểm khiến cây này trở nên “huyền thoại” trong ký ức dân gian lại nằm ở quả.
Quả ô môi có hình dáng thon dài như ống tre, vỏ ngoài sẫm đen, bên trong chứa nhiều múi với phần cơm dẻo, dính và có vị ngọt thanh lẫn chua nhẹ. Mùi vị ô môi không dễ quên – ngọt ngọt, chua chua, có mùi hơi nồng đặc trưng, khiến nhiều người phải vừa ăn vừa nhăn mặt.
Ngày trước, ô môi chẳng mấy ai bán vì cây mọc dại nhiều, người ta cứ hái về ăn chơi. Nhưng theo thời gian, loại quả này dần trở nên hiếm. Cây ô môi ít được trồng mới, nhiều cây cổ thụ cũng bị chặt đi. Giờ đây, để ăn lại vị ô môi đúng chất ngày xưa, không phải dễ – có tiền cũng chưa chắc tìm được.
Hiện nay, ô môi được xem là loại đặc sản “hiếm có khó tìm”. Giá dao động từ 100.000–150.000 đồng/kg, thậm chí cao hơn nếu là loại trái lớn, chín già tự nhiên.
Người ta không chỉ ăn ô môi theo cách dân gian mà còn chế biến thành mứt, siro, kẹo, hoặc pha trà uống thanh nhiệt. Đặc biệt, ô môi còn được xếp vào nhóm “dược thực lưỡng dụng”, nghĩa là vừa là thực phẩm vừa có giá trị như dược liệu quý. Nhờ vậy, giá trị của quả ô môi ngày càng tăng.
Ô môi là vị thuốc quý trong Đông y
Theo Đông y, ô môi có vị ngọt, tính mát, tác dụng nhuận tràng, thanh nhiệt, giải độc và tiêu viêm. Bộ phận thường dùng là phần thịt quả (cơm) và vỏ quả. Nhiều nghiên cứu hiện đại cũng đã chứng minh rằng trong thịt quả ô môi có chứa nhiều hợp chất hữu cơ như tanin, flavonoid, saponin và các loại acid amin tự nhiên – rất tốt cho sức khỏe.
Một số công dụng nổi bật của ô môi có thể kể đến:
- Hỗ trợ tiêu hóa: Tốt cho những người bị táo bón và thông tiện.
- Giải độc gan, lợi tiểu: Thường được sử dụng trong các bài thuốc dân gian hỗ trợ chức năng gan, thải độc và làm mát cơ thể trong mùa nóng.
- Giảm đau khớp, hỗ trợ viêm xương khớp: Một số tài liệu y học cổ truyền ghi nhận khả năng giảm viêm, chống oxy hóa từ vỏ và hạt quả ô môi.
Tùy mục đích sử dụng mà quả ô môi có thể được dùng dưới dạng thuốc sắc, dùng ngoài, hoặc phần quả của dược liệu này có thể ăn sống hoặc ngâm rượu uống... Tuy nhiên, giống như bất kỳ loại thảo dược nào, việc dùng ô môi nên có liều lượng phù hợp. Những người có hệ tiêu hóa yếu hoặc đang dùng thuốc đặc trị cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thường xuyên.
Có thể nói, quả ô môi không chỉ là đặc sản, là thảo dược, mà còn là “kho báu ký ức” của bao thế hệ người Việt. Và đôi khi, một quả ô môi mộc mạc cũng đủ để gợi lại cả một vùng trời tuổi thơ không thể nào quên.
