Trong bối cảnh những vấn đề đại dương ngày càng trở nên cấp bách và phức tạp, vai trò của phụ nữ trong ngành khoa học biển được nhìn nhận như một động lực quan trọng cho đổi mới, sáng tạo và phục hồi môi trường.
Tiến sĩ Aileen Tan Shau Hwai, người Malaysia, không chỉ là biểu tượng của ý chí vươn lên trong lĩnh vực thường do nam giới thống trị, mà còn là người truyền cảm hứng mạnh mẽ về bình đẳng giới và khát vọng đóng góp cho đại dương xanh bền vững.
Sinh ra và lớn lên ở Malaysia, Aileen Tan đã sớm nuôi dưỡng niềm đam mê với biển cả. Những ngày đầu của bà tại Trung tâm Nghiên cứu Biển và Bờ biển, Đại học Sains Malaysia là chuỗi thử thách không ngừng khi bà là một trong số ít phụ nữ lựa chọn lĩnh vực này. Khoa học biển vẫn là lãnh địa gần như “độc quyền” của nam giới, khiến bà Tan phải học cách thích nghi, nỗ lực gấp nhiều lần để khẳng định bản thân. “Tôi không mong đợi bất kỳ sự đối xử đặc biệt nào. Tôi chỉ biết phải kiên trì và không bỏ cuộc”, bà nhớ lại.
Vượt qua những rào cản về giới, Aileen Tan đã tạo dựng nên “danh tiếng đại dương” cho riêng mình. Không chỉ là một giảng viên, một nhà nghiên cứu, bà còn là người đầu tiên ở Malaysia cấy tạo hàu thành công bằng phương pháp sinh sản nhân tạo. Bà dành nhiều năm lặn lội cùng đồng nghiệp khảo sát đường bờ biển, phát triển kỹ thuật nuôi hàu xanh giúp các cộng đồng ven biển nông thôn có thêm sinh kế bền vững. Với bà Tan, hàu không chỉ là nguồn thu nhập cho người dân, mà quần thể hàu còn phản ánh sức khỏe của đại dương. “Đại dương không chỉ điều hòa khí hậu, tạo ra oxy, cung cấp nguồn sống cho hàng tỉ người mà còn là kho tàng tri thức quý giá”, bà nhấn mạnh.
Bà Aileen Tan Shau Hwai chia sẻ kỹ thuật nuôi cấy hàu giúp các cộng đồng ven biển nông thôn nuôi trồng thủy sản xanh. Ảnh: AP
Bà Tan không ngừng nhấn mạnh rằng mỗi nghiên cứu về đa dạng sinh học, xói mòn bờ biển, mực nước biển dâng, hay biến đổi khí hậu đều có thể mang lại những giải pháp mới cho an ninh lương thực, năng lượng và y tế. Thay vì xem biển chỉ là nguồn tài nguyên khai thác, bà kêu gọi cộng đồng khoa học và cả xã hội nhìn nhận đại dương là một hệ sinh thái cần bảo vệ và phục hồi.
Con đường tiến thân của bà cũng là tấm gương cho sự kiên trì và đổi mới trong bối cảnh còn nhiều định kiến giới. Theo Báo cáo Khoa học Đại dương toàn cầu của UNESCO năm 2020, tỷ lệ nhà khoa học nữ trong lĩnh vực đại dương vẫn là thiểu số: 39% trên toàn thế giới và chỉ khoảng 30% tại châu Á - Thái Bình Dương. Aileen Tan không ngần ngại nói thẳng: “Nghiên cứu đại dương là một thử thách lớn với bất kỳ ai, nhưng với phụ nữ thì đòi hỏi còn lớn hơn, cần nhiều kiên trì, nhẫn nại và đôi khi là sự hy sinh thầm lặng. Nhưng cảm giác thành công khi công trình nghiên cứu của chúng tôi cải thiện đời sống cộng đồng thực sự rất lớn lao”. Ngoài hoạt động nghiên cứu, bà Tan tích cực tham gia các dự án hợp tác quốc tế, khẳng định rằng các vấn đề đại dương mang tính toàn cầu, không thể giải quyết đơn lẻ. “Muốn có một đại dương khỏe mạnh, cần sự hợp tác của tất cả, đặc biệt là sự tham gia của phụ nữ trong nghiên cứu biển,” bà khẳng định.
Việc Liên hợp quốc phát động “Thập kỷ Khoa học đại dương vì sự phát triển bền vững” từ 2021 - 2030, với mục tiêu trao quyền và tạo điều kiện bình đẳng cho phụ nữ, trẻ em gái tham gia các chương trình khoa học biển, đã tiếp thêm động lực cho những nhà khoa học nữ như bà Tan. Trong thập kỷ tới, các chương trình quốc tế sẽ hướng đến loại bỏ rào cản giới, mở rộng cơ hội học tập và nghiên cứu, giúp phụ nữ không bị bỏ lại phía sau trên hành trình bảo vệ đại dương.
Câu chuyện của Tiến sĩ Aileen Tan Shau Hwai cho thấy: Khi phụ nữ được trao quyền, họ không chỉ góp phần thúc đẩy khoa học biển mà còn là chìa khóa phục hồi và phát triển bền vững cho đại dương châu Á - Thái Bình Dương và cả thế giới.
