Ba lời khuyên thiết thực giúp cha mẹ vượt qua những thách thức trong việc nuôi dạy con cái.
Trong hành trình trưởng thành của con, bố mẹ sẽ không tránh khỏi những thời điểm bối rối: con chậm chạp, trì hoãn khiến cả nhà sốt ruột, những cơn nổi loạn, cãi vã làm bầu không khí gia đình trở nên nặng nề, hay sự bám víu quá mức khiến bố mẹ mệt mỏi, kiệt sức.
Trước những rắc rối ấy, thay vì chỉ than phiền rằng con không nghe lời, điều cần thiết là bố mẹ thay đổi góc nhìn, điều chỉnh cách tương tác và dùng sự thấu hiểu, kiên nhẫn, khôn ngoan để tháo gỡ từng nút thắt. Khi bố mẹ thay đổi cách tiếp cận, hành vi của con cũng dần thay đổi theo.
Thay thế cằn nhằn bằng nuôi dưỡng thói quen
Sự trì hoãn của trẻ thực chất không phải là hành vi chống đối, đôi khi bắt nguồn từ việc trẻ chưa hình dung được dòng chảy thời gian. Khi mọi thứ đều mơ hồ, trẻ khó biết lúc nào cần bắt đầu, lúc nào phải kết thúc và kết quả là chần chừ.
Thay vì liên tục thúc giục hay quát: “Nhanh lên!”, bố mẹ có thể giúp trẻ bằng cách thiết lập một nhịp sinh hoạt rõ ràng và trực quan: dùng đồng hồ đếm ngược, bảng thời gian bằng hình ảnh, hoặc lịch trình chia cụ thể thời gian học – chơi – nghỉ. Điều quan trọng hơn, hãy để trẻ cùng tham gia xây dựng thời gian biểu, khi trẻ có quyền chủ động, sẽ dễ hợp tác hơn.
Khi duy trì được thói quen này mỗi ngày, trẻ sẽ dần hình thành cảm giác thời gian nội tại, biết sắp xếp – biết bắt đầu – biết hoàn thành. Lâu dần, điều từng khiến bố mẹ đau đầu là sự trì hoãn sẽ tự nhiên giảm bớt mà không cần la mắng hay căng thẳng.
Khi mọi thứ đều mơ hồ, trẻ khó biết lúc nào cần bắt đầu, lúc nào phải kết thúc và kết quả là chần chừ.
Thay thế việc thuyết giảng bằng lắng nghe
Khi trẻ cãi lại hoặc bộc lộ cảm xúc mạnh, điều bố mẹ cần làm đầu tiên là thấu hiểu. Đừng vội quát mắng hay gán cho trẻ những nhãn như “bướng bỉnh”, “cãi lời”. Thay vào đó, hãy ngồi xuống ngang tầm mắt, giữ giọng bình tĩnh và hỏi: “Con đang nghĩ gì vậy?” hoặc “Điều gì khiến con cảm thấy như thế?”
Khoảnh khắc lắng nghe này có thể làm rõ những điều:
– Có thể trẻ từ chối làm bài tập vì bài quá khó khiến trẻ lo lắng.
– Có thể trẻ nổi nóng vì trẻ cảm thấy mình không được thấu hiểu.
– Có thể sự "cãi lại" là cách trẻ bảo vệ cảm xúc hoặc nhu cầu chưa được đáp ứng.
Khi đã nắm được gốc rễ, bố mẹ có thể đồng hành cùng trẻ hiệu quả hơn, giúp con chia nhỏ bài tập, hướng dẫn từng bước, hoặc biến việc học thành trò chơi để bớt áp lực. Khi trẻ cảm thấy được tôn trọng và hỗ trợ, sẽ tự nhiên hợp tác, thay vì làm mọi thứ trong tâm trạng chống đối.
Cách tiếp cận này giải quyết vấn đề trước mắt, dạy trẻ kỹ năng quan trọng: biết diễn đạt cảm xúc, suy nghĩ và tìm giải pháp thay vì phản ứng bộc phát. Đây chính là nền tảng cho sự trưởng thành lành mạnh và bền vững của con.
Khi đã nắm được gốc rễ, bố mẹ có thể đồng hành cùng trẻ hiệu quả hơn, giúp con chia nhỏ bài tập, hướng dẫn từng bước.
Tìm sự cân bằng giữa buông bỏ và đặt ra quy tắc
Việc bao bọc quá mức sẽ vô tình tước đi cơ hội để trẻ học cách tự lập, trong khi buông lỏng hoàn toàn lại khiến trẻ thiếu định hướng và dễ sa vào những thói quen không lành mạnh. Điều quan trọng là bố mẹ biết thiết lập ranh giới rõ ràng nhưng vẫn trao quyền lựa chọn cho trẻ.
Chẳng hạn, bố mẹ có thể đưa ra khung quy tắc như giới hạn thời gian sử dụng thiết bị điện tử, cho trẻ quyền quyết định trong phạm vi đó: “Con có thể chọn làm bài tập trước hoặc chơi 30 phút trước, nhưng hãy nhớ con sẽ chịu trách nhiệm về lựa chọn của mình.”
Cách làm này giúp trẻ hiểu rằng tự do luôn đi kèm trách nhiệm, đồng thời nuôi dưỡng khả năng tự quản lý – một kỹ năng thiết yếu cho tương lai.
Giáo dục không phải là một trận chiến có thể thắng chỉ sau một đêm, mà là hành trình dài cần sự thấu hiểu, kiên trì và điều chỉnh liên tục. Khi bố mẹ biết thay sự lo lắng bằng quan sát tinh tế, thay lời phàn nàn bằng những chiến lược hiệu quả, quá trình nuôi dạy con sẽ trở nên nhẹ nhàng, ấm áp và đầy ý nghĩa hơn.
Khi nếp sống lành mạnh được hình thành, bố mẹ không cần quát mắng hay thúc ép.
Mỗi bước tiến của trẻ, dù rất nhỏ đều bắt đầu từ sự đồng hành khôn ngoan, nhất quán và yêu thương mà bố mẹ dành cho con mỗi ngày. Khi thay đổi cách tiếp cận, bố mẹ không chỉ giải quyết vấn đề trước mắt, mà còn đang xây dựng cho con một tương lai biết tự lập, biết quản lý cảm xúc và kiên cường trước thử thách.
Khi bố mẹ kiên nhẫn giải thích, kìm lại cơn giận để chọn yêu thương, đang gieo vào lòng trẻ hạt giống của sự an toàn, tự tin và lòng nhân ái. Khi nếp sống lành mạnh được hình thành, bố mẹ không cần quát mắng hay thúc ép, sự thấu hiểu và bao dung sẽ nâng đỡ con đi qua những năm tháng đầu đời.
